Okrągły Stół w oku kamery
Archiwa wielkich negocjacji
Filmy archiwalne z Video Studio Gdańsk nie tylko dokumentują bieg
wydarzeń, lecz także oddają atmosferę tego wyjątkowego maratonu negocjacyjnego.
Wprawdzie kamera gdańskiej ekipy nie miała wstępu na posiedzenia tzw. stolików
i podstolików, czyli zespołów pracujących nad konkretnymi tematami reform,
jednak nieustannie krążyła po korytarzach i Sali Kolumnowej Pałacu
Namiestnikowskiego. Realizatorzy Video Studio Gdańsk prosili wychodzących z sal
obrad negocjatorów „Solidarności” o komentarze, nagrywali z nimi wywiady lub przysłuchiwali
się wypowiedziom udzielanym mediom państwowym przez przedstawicieli obu
debatujących stron: opozycji i władz. W oku kamery znalazły się również
kuluarowe rozmowy, emocjonujące wymiany zdań na temat dalszej strategii
negocjacyjnej, prywatne komentarze, żarty i anegdoty opowiadane przez
opozycjonistów. Zarejestrowane nagrania skłaniają także do refleksji na temat roli mediów audiowizualnych w tamtym wydarzeniu. Pokazują, jak ważna dla negocjatorów ze
strony „Solidarności” była każda minuta ich występu w codziennych relacjach
telewizyjnych z obrad Okrągłego Stołu. Szczególną dbałość przykładano do
prezentowania się zawsze ze znaczkiem „Solidarności” wpiętym do klapy garnituru
czy swetra oraz umieszczonym na teczce z dokumentami.
Władza i opozycja – kto był kim
Prezentowana w ramach kolekcji archiwalna dokumentacja obrad Okrągłego Stołu tworzy złożony portret postaci obozu władzy i opozycji solidarnościowej. W nagraniach obserwujemy nie tylko czołowych działaczy okresu PRL, lecz także wielu wciąż aktywnych polityków, m.in. Leszka Millera, Aleksandra Kwaśniewskiego, Jarosława Kaczyńskiego czy osobistości życia publicznego takie jak Jan Dworak, Henryk Wujec czy Adam Michnik. W obradach uczestniczyło trzech pierwszych prezydentów wolnej Polski, ponad 70 późniejszych ministrów oraz przeszło 100 parlamentarzystów. Dzięki nagraniom Video Studio Gdańsk dowiadujemy się o kulisach Okrągłego Stołu, m.in. o organizacji obrad i wsparciu negocjatorów przez innych członków i współpracowników „Solidarności”. Filmy pokazują także aktywność kobiet zaangażowanych w obrady. Możemy zobaczyć i usłyszeć intensywną pracę sekretarek, które rytmicznymi uderzeniami w klawisze maszyn do pisania wielokroć zagłuszają rozmowy. Widzimy kobiety w roli negocjatorów – kamera Studia zarejestrowała m.in. wypowiedzi: Grażyny Staniszewskiej o prowadzonych przez nią rozmowach na temat indeksacji płac, a także Janiny Jankowskiej i Heleny Łuczywo, komentujących obrady na temat dostępu opozycji do środków masowego przekazu oraz Ludwiki Wujec, odpowiadającej za organizację sekretariatu i biura prasowego strony solidarnościowej. Nagrania przypominają również postać Janiny Zakrzewskiej, która brała udział w każdej naradzie zespołu wchodzącego w skład stolika ds. reform politycznych.
Wielka polityka przy papierosie i kawie z termosu
Archiwalia zgromadzone w kolekcji ukazują ponadto atmosferę i obyczajowość tamtych czasów.
Wszechobecność dymu papierosowego widocznego w nagraniach sprawia, że
oglądający niemal czują intensywność zapachu unoszącego się w całym Pałacu
Namiestnikowskim. Klimat końca lat 80. tworzą: wygląd ubrań negocjatorów
i przedmioty, którymi się posługują, np. duże czerwone telefony czy
czerwone i niebieskie termosy z kawą i herbatą. Filmy pokazują też
koloryt ówczesnych ulic, pełnych polonezów oraz dużych i małych fiatów.
Jakość nagrań
związana jest z dostępną wówczas technologią. Ekipa Video Studio Gdańsk musiała szybko
reagować na to, co działo się w Pałacu Namiestnikowskim – stąd chwilowe
przerwy w obrazie czy ścieżce dźwiękowej.
Kolekcja – krok po kroku
Z długich,
czasem ponadgodzinnych filmów do kolekcji zostały wybrane fragmenty, dzięki
którym w bardziej przystępnej formie można zapoznać się z archiwum. Każdy z
nich opatrzony jest planszą z oryginalnym tytułem nagrania pochodzącym od
producenta.
Zgromadzony
materiał audiowizualny dopełniają audycje Radio France Internationale. Są to
nagrania dwojakiego rodzaju: bieżące komentarze uczestników negocjacji na temat
wydarzeń Okrągłego Stołu oraz wspomnienia i formułowane po latach oceny.
Każdy materiał
kolekcji opatrzony jest opisem, który poszerza kontekst zarejestrowanych wypowiedzi i sytuacji. Nawigację ułatwiają filtry tematyczne,
np. Rozmowy o strategii czy Kryzysy w negocjacjach, oraz możliwość
wyszukiwania nagrań poprzez listę kluczowych dla obrad osób – zarówno ze strony
opozycji, jak i władzy. W Alfabecie
Okrągłego Stołu zawarte zostały hasła, które wyjaśniają specyficzne terminy
związane z obradami.
Autorzy
Kuratorkami
kolekcji Archiwa transformacji ’89 są
Paulina Codogni i Anna Siwek, które dokonały wyboru nagrań i opatrzyły je
autorskimi tekstami.
dr
Paulina Codogni – autorka książek na temat najnowszej
historii Polski: Rok 1956 (2006), Okrągły Stół, czyli polski Rubikon
(2009) i Wybory czerwcowe 1989 roku. U
progu transformacji ustrojowej (2012). Pracuje w Instytucie Studiów
Politycznych Polskiej Akademii Nauk oraz w Collegium Civitas. W 1989 roku miała 11 lat.
dr
Anna Siwek – autorka książki Dobro a polityka. Platon i Tischner. Dwie filozofie dobra (2014).
Pracuje w Instytucie Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk oraz w
Collegium Civitas. Sekretarz redakcji pisma „Civitas. Studia z filozofii
polityki”. W 1989 roku miała 16 lat.
Video Studio Gdańsk – to
jeden z pierwszych i najdłużej działających niezależnych polskich producentów
filmowych i telewizyjnych. Istnieje od 1981 roku, kiedy to, podczas I Zjazdu
„Solidarności”, powstał pierwszy film dokumentalny zrealizowany przez telewizję
Biura Informacyjno-Prasowego „Solidarności” – Kandydat. Do
głównych zadań Studia należała dokumentacja najważniejszych wydarzeń
politycznych i społecznych, które kształtowały polską rzeczywistość i
świadomość w latach 80. Dzięki temu VSG posiada dziś jedno z najbogatszych
archiwów filmowych z materiałami dotyczącymi najnowszej historii Polski, a szczególnie: powstania i tzw. karnawału „Solidarności”, stanu wojennego, strajków 1988
roku, pielgrzymek papieskich, negocjacji Okrągłego Stołu oraz okresu transformacji
ustrojowej.
Przebieg
obrad Okrągłego Stołu rejestrowały dwie niezależne dwuosobowe ekipy telewizyjne
VSG: Piotr Bikont z Leszkiem Dziumowiczem oraz Mariusz Kobzdej z Jarosławem
Rybickim. Przedstawiciele opozycji mówili podczas obrad o ekipach Video Studio
Gdańsk: „To jest nasza telewizja!”. Kamery VSG towarzyszyły uczestnikom negocjacji w kuluarach, a także podczas różnych, często poufnych
spotkań, niedostępnych dla dziennikarzy i kamer przygotowujących propagandowe relacje dla telewizji państwowej. Z materiałów filmowych
zarejestrowanych przez Video Studio Gdańsk powstał
reportaż Relacja z obrad Okrągłego Stołu i dokument Opowieści
Okrągłego Stołu, stanowiące niezależny, obiektywny i profesjonalny przekaz
tego historycznego wydarzenia.

Alfabet
Alfabet- 35% wolności
- Cenzura
- Drugi obieg
- Drużyna Wałęsy
- Dziennikarze
- Hotel Europejski
- Indeksacja
- Karowa
- Komitet Obywatelski „Solidarność”
- Kościół Katolicki
- Kożuch Bujaka
- Kryzysy w negocjacjach
- Listy
- Magdalenka
- Mebel
- NSZZ „Solidarność”
- NZS
- Okrągły Stół
- OPZZ
- Papierosy i popielniczki
- Podstoliki
- Polonez
- Rząd Tadeusza Mazowieckiego
- Sekretarki
- Stocznia Gdańska
- Stoliki
- Strajki
- Strona koalicyjno-rządowa
- Strona solidarnościowo-opozycyjna
- Telefony
- Telewizja
- Termosy
- Wybory czerwcowe