Przygoda | Jan Englert - Kolekcja Teatralna

szczegóły materiału

typ nagrania: wideo

czas trwania: 1:17:23

gatunek: spektakl

rok produkcji: 2014

data premierowej emisji: 01-12-2014

barwa: kolorowy

kategoria wiekowa: 12

twórcy i obsada

reżyseria: Jan Englert

autor: Sandor Marai

tłumacz: Katarzyna Lewicka

zdjęcia: Witold Adamek

autor scenografii: Anna Wunderlich, Katarzyna Nesteruk

kostiumy: Ewa Machulska

muzyka: Marcin Masecki, Ziv Ravitz, Garth Stevenson

aktor: Jan Englert (Peter Kadar, profesor medycyny), Beata Ścibakówna (Anna, żona Petera Kadara), Edyta Olszówka (Dr Eszter Palos, lekarka), Piotr Adamczyk (Dr Zoltan, asystent profesora), Wiesław Komasa (Dr Szekeres, lekarz), Zofia Zborowska (pielęgniarka)

scenariusz: Jan Englert

Opis

Jan Englert świętuje półwiecze aktorstwa. Z tej okazji w Teatrze Telewizji reżyseruje oraz gra główną rolę w Przygodzie Sándora Máraiego. O tekście węgierskiego prozaika mówi, że to zawodowa gratka, a o jubileuszu, że to wejście jedną nogą do trumny.

Jan Englert mówił w zapowiedzi premiery, że może zagrać „pełnowymiarową postać człowieka, który chowa swoje stany emocjonalne, uczucia, choroby, nie epatuje nimi”. I taki jest też jego profesor Kádar: stoik rzucający bon moty („cnota bywa pełna niebezpiecznej pychy”, „życie kruszy wielkie słowa”), powściągliwy lekarz i elegancki starszy mężczyzna, trzymający nerwy na wodzy, chociaż życie w jego wystawnym domu sypie się w gruzy. Żona chce go opuścić i odejść z jego najlepszym asystentem. Z tej banalnej sytuacji Márai tworzy niejednoznaczną, pogłębioną psychologicznie historię, wiele spraw – zgodnie z najlepszymi wzorcami dramatopisarstwa – pozostawiając niedopowiedzianymi, w sferze domysłów, którą wypełnić powinni widzowie.

Podobnie postępuje Englert. Ucieka od melodramatycznego tonu, stara się budować nastrój; tam, gdzie nie staje słów, zastępować je zbliżeniami twarzy pogrążonych w półmroku gabinetu, i muzyką. Zdaje się go bawić aktorskie wyzwanie: pokazać jak największą skalę uczuć bohatera przy użyciu jak najmniejszego arsenału środków. Ten godny brytyjskiego dżentelmena, mądry dystans ukazany w postawie profesora Kádara jest niczym credo aktora na okrągłą rocznicę zawodowego życia.

Personalia
Telewizyjny jubileusz Englert obchodził w „rodzinnym gronie”. W Przygodzie partnerują mu żona – Beata Ścibakówna, Wiesław Komasa, z którym dzielił karierę pedagogiczną w warszawskiej szkole teatralnej, dawni studenci – Piotr Adamczyk i Zofia Zborowska. „Do przygotowania tego spektaklu zainspirował mnie Andrzej Wajda – wyznawał reżyser. – I, pośrednio, Krystyna Janda”. W 2009 roku w Tataraku Wajdy Englert grał lekarza, bohatera wywiedzionego m.in. z Nagłego wezwania Máraiego, opowiadania, na kanwie którego prozaik napisał później sztukę Przygoda. Janda obsadziła go w roli profesora Kádara w swojej inscenizacji Przygody przygotowanej w 2010 roku w warszawskim Teatrze Polonia.

Głosy z widowni
Przyjęcie spektaklu Jandy było dość chłodne, recenzentka „Polityki”, Aneta Kyzioł, zwracała uwagę, że „Broni się jedynie Jan Englert. (…) Jest to jednak zwycięstwo osobowości Englerta. Aktor ze swoim dystansem i elegancją wydaje się stworzony do opowiadania historii o upadku i powstawaniu z gruzów starzejących się, niegdyś władczych mężczyzn. Dowodem świetna kreacja w spektaklu T.E.O.R.E.M.A.T. Grzegorza Jarzyny w TR. Także tutaj robią wrażenie jego słowa o starości, która to – a nie śmierć – jest najtrudniejszym zadaniem postawionym przed człowiekiem”. Także w telewizyjnym spektaklu Jan Englert grał pierwsze skrzypce. W „Gazecie Wyborczej” Witold Mrozek pisał, że wciela się w postać „powściągliwie i precyzyjnie”. Jako reżyser przedstawienia również starał się zachować umiar, nie pozwalając, aby całość osunęła się w melodramat, jak stało się to w Teatrze Polonia. W telewizyjnej produkcji ostał się szlachetny rys, który kazał stwierdzić autorowi bloga „Okiem Widza”: „To bardzo wnikliwe studium relacji międzyludzkich, silnie osadzone w realiach życia, znajomości natury ludzkiej, ale też proponujące mocny dekalog wartości”.

Na marginesie
Przygoda stanowiła dramaturgiczny debiut Sandora Máraiego. Premiera odbyła się w 1940 roku na Scenie Kameralnej Teatru Narodowego w Budapeszcie. Przedstawienie zagrano 350 razy. Bywało, że prezentowano je dwa razy dziennie. Po wojnie komunistyczne władze zdjęły tytuł z afisza, a autora chciały wyrugować z węgierskiej kultury. Przygoda powróciła na rodzime deski dopiero po 1990 roku.

O reżyserze

Zdjęcie reżysera — fot. Jerzy Troszczyński/Filmoteka Narodowa

Jan Englert

(ur. 1943) – aktor filmowy i teatralny, reżyser, absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie, dziekan, później rektor tej uczelni (1987–1993), a następnie Akademii Teatralnej (1996–2002). Od 2003 roku jest szefem artystycznym Teatru Narodowego. Był związany z teatrami stołecznymi: Polskim, Współczesnym, Narodowym. Występował w przedstawieniach Jerzego Kreczmara (Gustaw w Dziadach kowieńskich Adama Mickiewicza, 1978), Erwina Axera (Leon w Matce Stanisława Ignacego Witkiewicza, 1970), Kazimierza Dejmka (Konrad w Wyzwoleniu Stanisława Wyspiańskiego, 1980), Andrzeja Łapickiego (Gustaw w Ślubach panieńskich Aleksandra Fredry, 1984), Macieja Prusa (tytułowy Ryszard III w tragedii Williama Shakespeare’a, 1993).

zobacz także

spektakl Wideo 2:57 Zbrodnia i kara | Andrzej Wajda | fragment Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego w reżyserii Andrzej Wajdy nazwana została „psychomachią”, wielkim pojedynkiem Raskolnikowa i Porfirego, w których wcielili się Jerzy Radziwiłowicz i Jerzy Stuhr.

dokument Wideo 20:06 Ostatnia szansa Wielopola | Krzysztof Miklaszewski Reportaż Ostatnia szansa Wielopola pokazuje dzień powszedni miejscowości, którą Tadeusz Kantor rozsławił za sprawą swojego przedstawienia.

reportaż Wideo 1:00:07 Gdzie są niegdysiejsze śniegi… reportaż ze spektaklu | Andrzej Sapija Tadeusz Kantor w Warszawie – przy okazji pokazu Gdzie są niegdysiejsze śniegi oprowadza po wystawie awangardystów z najbliższego otoczenia Teatru Cricot 2.

słuchowisko Audio 1:00:03 Dziesięć pięter | Cezary Harasimowicz Tragiczne zdarzenie z życia wzięte jako pretekst do stworzenia zbiorowego wizerunku dzisiejszych Polaków – „Dziesięć pięter” Cezarego Harasimowicza w reżyserii Janusza Kukuły

dokument Wideo 28:01 Gra z pamięcią. Jerzy Grotowski w Opolu | Teresa Kudyba Dokument poświęcony wczesnemu okresowi twórczości Jerzego Grotowskiego, kiedy nieznany jeszcze szerzej twórca objął dyrekcję Teatru 13 rzędów w Opolu

Przygoda | Jan Englert