Miłość na Krymie | Jerzy Jarocki

szczegóły materiału

typ nagrania: wideo

czas trwania: 2:02:00

gatunek: spektakl

rok produkcji: 2013

teatr: Teatr Narodowy

data premierowej emisji: 24-03-2014

data premiery: 17-01-2007

barwa: kolorowy

kategoria wiekowa: 7

twórcy i obsada

reżyseria: Jerzy Jarocki

autor: Sławomir Mrożek

rejestracja: Jan Englert

zdjęcia: Witold Adamek

autor scenografii: Jerzy Juk Kowarski

kostiumy: Jerzy Juk Kowarski

muzyka: Stanisław Radwan

aktor: Jan Frycz (Iwan Nikołajewicz Zachedrynski), Małgorzata Kożuchowska (Tatiana Jakowlewna Borodina), Jolanta Fraszyńska (Lily Karłowna Swietłowa), Mariusz Bonaszewski (Rudolf Rudolfowicz Wolf), Anna Seniuk (Matriona Wasiliewna Czelcowa), Janusz Gajos (Aleksandr Iwanowicz Czelcow), Paweł Paprocki (Piotr Aleksiejewicz Sjejkin), Barbara Horawianka (Anastazja Pietrowna Batiuszkowa), Grzegorz Małecki (Ilja Zubatyj), Jerzy Radziwiłowicz (Włodzimierz Iljicz Uljanow-Lenin), Mirosław Konarowski (Francuz), Arkadiusz Janiczek (Pietia), Robert Jarociński (Drugi), Marcin Przybylski (Marynarz I), Iwona Katarzyna Pawlak (Katarzyna Wielka), Jacek Mikołajczak (Człowiek z karabinem), Piotr Suzin (Wilkołak), Waldemar Kownacki (Pierwszy), Dariusz Świnoga (Marynarz II)

adaptacja: Jerzy Jarocki

instrumentalista: Wojciech Kowalewski, Monika Szulińska, Dariusz Świnoga

Opis

Uniwersum stworzone przez autora ściera się z wizją reżysera, ale telewizyjna odsłona Miłości na Krymie Sławomira Mrożka w inscenizacji Jerzego Jarockiego to także przedstawienie in memoriam obu twórców.

Jerzy Jarocki w sezonie 1993/94 przygotowywał w Starym Teatrze w Krakowie prapremierę napisanej w Meksyku sztuki Sławomira Mrożka Miłość na Krymie. Pomiędzy reżyserem a dramatopisarzem doszło jednak do ostrego konfliktu. Jarocki zamierzał, swoim zwyczajem, dokonać w dramacie szeregu rewizji. W odpowiedzi Mrożek sporządził dziesięciopunktową klauzulę, w której zażądał ścisłego respektowania swych wskazówek i zabronił dokonywania jakichkolwiek skreśleń lub zmian w tekście. Dokument miał być ogłoszony w programie do przedstawienia, a tytuł publikacji, jak pisał Mrożek, „może być jakikolwiek, na przykład Autor zwariował albo Ostatni Mohikanin”. Jarocki nie zamierzał podporządkować się tym warunkom, zrezygnował z reżyserii w Starym i chciał poczekać aż autor „zmięknie”.

Ostatecznie krakowską prapremierę zrealizował Maciej Wojtyszko. Jarocki po dwunastu latach uzyskał od Mrożka zgodę na wystawienie Miłości na Krymie w Teatrze Narodowym w Warszawie – nawet z licznymi ingerencjami. Przede wszystkim jako pierwszy w Polsce zainscenizował Miłość na Krymie na dużej scenie zgodnie z sugestią autora, że sztuka wymaga jak największej przestrzeni. W inscenizacji dramatu będącego freskiem na temat XX-wiecznej historii Rosji, przetykanego aluzjami do literackich dzieł rodaków Czechowa, rozbudował postać Włodzimierza Lenina, która w sztuce pojawia się tylko na moment pod koniec aktu I i wygłasza trzy kwestie, a w II części przybiera kształt manekina. Tymczasem reżyser wprowadził przywódcę rewolucji do rozgrywającego się po upadku komunizmu aktu III. Kazał mu wygłaszać diagnozy dotyczące neoliberalnego kapitalizmu zaczerpnięte z tekstów słoweńskiego filozofa Slavoja Žižka, będącego liderem nowej lewicy.

Podobnie Matriona i Aleksandr Czelcowowie, wybierający się z wykładami na amerykańskie uczelnie, komicznie odgrywali fragmenty tekstów – pochodzącego z Rosji – angielskiego reżysera Petera Brooka. Jarocki pozwolił sobie też na żartobliwy odwet na Mrożku. W akcie II Tatiana odnajdywała wśród dokumentów Zachedrynskiego – sowieckiego cenzora – dziesięciopunktowy regulamin wystawiania Miłości na Krymie i odczytywała na głos z narastającym zdumieniem i rozbawieniem. Nic zatem dziwnego, że autor negatywnie ocenił inscenizację Jarockiego.

Personalia
„Jest coś takiego, jak nieodwzajemniona miłość, i ja właśnie taką żywię do Mrożka” – mówił Jarocki. Znali się od roku 1949. Do czasu Miłości na Krymie reżyser miał w dorobku osiem przedstawień wg tekstów Mrożka, w tym tak głośne jak: Tango (1965), Rzeźnia (1975), Garbus (1975), Pieszo (1981) czy Portret (1988). Twórcy byli niemal rówieśnikami. Pisarz przeżył reżysera o niespełna rok. Niedługo potem na łamach tygodnika „Polityka” dziennikarka Janina Paradowska rzuciła myśl, że przeniesienie do telewizji Miłości na Krymie byłoby „rodzajem klamry spinającej życiorysy dwóch wybitnych twórców”. Temat podjął ówczesny szef TVP Juliusz Braun i już w marcu 2014 roku w Teatrze Telewizji odbyła się premierowa emisja przedstawienia.

Za jego kształt odpowiedzialny był Jan Englert: „Nie jestem reżyserem, tylko człowiekiem, który przenosi gotowe już przedstawienie z języka teatralnego. Szuka ekwiwalentów w języku telewizyjnym, który jest zupełnie nieprzystawalny do języka teatralnego – zastrzegał. – To jest niezwykła trudność – szukanie tych samych rytmów, tych samych temp, tej samej poetyki dla dwupoziomowego ekranu telewizyjnego”. Dodawał, że najgorszą rzeczą, jaką można zrobić widowisku teatralnemu, jest postawić przed proscenium trzy kamery i z pozycji widza pokazywać przedstawienie. Englertowi, myślącemu tu bardziej jak operator filmowy, do spółki z autorem zdjęć – Witoldem Adamkiem – udało się, chociażby płynnymi ruchami ramienia kamerowego, zbudować ów „trzeci wymiar” inscenizacji rozgrywającej się w się w przestrzeni Teatru Narodowego.

Głosy z widowni
Spektakl na małym ekranie obejrzało w marcowy wieczór 2014 roku 928 tysięcy osób. W niektórych prasowych anonsach oczekiwano, że przedstawienie pomoże zrozumieć bieżące wydarzenia polityczne – premiera zbiegła się w czasie z kryzysem krymskim, w wyniku którego Rosja odebrała półwysep Ukrainie.

Na marginesie
Spektakl pozostaje przede wszystkim pożegnaniem z dwójką wybitnych postaci polskiej kultury. Znamienne, że telewizyjni realizatorzy pominęli sekwencję, w której Tatiana czyta Mrożkową klauzulę, marginalizując w ten sposób dawny spór pomiędzy dramatopisarzem a reżyserem.

O reżyserze

Zdjęcie reżysera — fot. PAP/Leszek Szymański

Jerzy Jarocki

(1929–2012) – reżyser teatralny, pedagog. W 1952 roku ukończył Państwową Wyższą Szkołę Aktorską w Krakowie, a cztery lata później wydział reżyserski GITIS-u (Gosudarstwiennyj Institut Tietralnowo Iskusstwa) w Moskwie. Zadebiutował Balem manekinów Brunona Jasieńskiego w Teatrze Śląskim w Katowicach (1957), reżyserował tam do 1962 roku. Na dłużej związał się z Teatrem Rozmaitości, potem Współczesnym we Wrocławiu (1958–1972), Dramatycznym w Warszawie (1972–1982), Starym w Krakowie (1961–2002), Polskim we Wrocławiu (1992–2000) i Narodowym w Warszawie (2004–2012).

zobacz także

słuchowisko Audio 59:22 W małym dworku | Stanisław Ignacy Witkiewicz Początki radiowej kariery Helmuta Kajzara, który w 1969 roku wyreżyserował W małym dworku Stanisława Ignacego Witkiewicza.

słuchowisko Audio 59:22 W małym dworku | Stanisław Ignacy Witkiewicz Początki radiowej kariery Helmuta Kajzara, który w 1969 roku wyreżyserował W małym dworku Stanisława Ignacego Witkiewicza.
spektakl Wideo 36:20 Kroniki – obyczaj lamentacyjny | Grzegorz Bral Reaktywacja spektaklu jako misterium w wydaniu Teatru Pieśń Kozła. W Kronikach – obyczaju lamentacyjnym Grzegorz Bral udowadnia, że siła mitu leży nie tylko w jego treści, ale i w utrwalonej formie.

spektakl Wideo 36:20 Kroniki – obyczaj lamentacyjny | Grzegorz Bral Reaktywacja spektaklu jako misterium w wydaniu Teatru Pieśń Kozła. W Kronikach – obyczaju lamentacyjnym Grzegorz Bral udowadnia, że siła mitu leży nie tylko w jego treści, ale i w utrwalonej formie.
dokument Wideo 55:24 Prorok w teatrze | Jerzy Kalina Krystian Lupa w roli demiurga. Artysta grzmi z antycznej widowni podczas prób do Zaratustry wg Friedricha Nietzschego, wystawianego w ateńskim amfiteatrze Herod Atticus Odeon. Jerzy Kalina dokumentuje przygotowania do tego spektaklu.

dokument Wideo 55:24 Prorok w teatrze | Jerzy Kalina Krystian Lupa w roli demiurga. Artysta grzmi z antycznej widowni podczas prób do Zaratustry wg Friedricha Nietzschego, wystawianego w ateńskim amfiteatrze Herod Atticus Odeon. Jerzy Kalina dokumentuje przygotowania do tego spektaklu.
spektakl Wideo 2:13:24 Burza | Krzysztof Warlikowski Zamiast mądrej baśni Williama Shakespeare’a, pełnej magicznych mocy prowadzących ludzi do pojednania, w Burzy Krzysztofa Warlikowskiego mamy opowiedzianą w minorowym tonie rzecz o winie i przebaczeniu.

spektakl Wideo 2:13:24 Burza | Krzysztof Warlikowski Zamiast mądrej baśni Williama Shakespeare’a, pełnej magicznych mocy prowadzących ludzi do pojednania, w Burzy Krzysztofa Warlikowskiego mamy opowiedzianą w minorowym tonie rzecz o winie i przebaczeniu.
spektakl Wideo 1:58:04 Mazepa | Gustaw Holoubek Gustaw Holoubek wpasował dramat Juliusza Słowackiego we współczesny kontekst, zauważając, że historię pazia króla Jana Kazimierza zakochanego w młodej żonie Wojewody czytać można jako romans kryminalny, a nawet dreszczowiec. Nie wiązało się to z trywializacją utworu, wciąż chodziło o słowo poety.

spektakl Wideo 1:58:04 Mazepa | Gustaw Holoubek Gustaw Holoubek wpasował dramat Juliusza Słowackiego we współczesny kontekst, zauważając, że historię pazia króla Jana Kazimierza zakochanego w młodej żonie Wojewody czytać można jako romans kryminalny, a nawet dreszczowiec. Nie wiązało się to z trywializacją utworu, wciąż chodziło o słowo poety.