Andrzej Wajda | Rozmowy poszczególne
odtwarzaj/zatrzymaj - spacja|
przewiń w przód/przewiń w tył - strzałki prawo/lewo|
głośniej/ciszej - strzałki góra/dół|
jakość - q
Z mistrzem polskiego kina, a zarazem mentorem i przyjacielem, rozmawia Agnieszka Holland. Andrzej Wajda opowiada m.in. o swoich najważniejszych filmach, obowiązkach względem pokolenia okresu II wojny światowej oraz o zmaganiach z cenzurą
- 00:00:01 Agnieszka Holland: Andrzej, ja myślę, że możemy mówić też o...
- 00:00:04 Nie tylko o kinematografii, ale możemy też mówić o życiu, o...
- 00:00:07 Andrzej Wajda: Myślisz?
- 00:00:07 AH: ...ojczyźnie, o wolności, o takich nawet, o takich rzeczach ważnych, bo...
- 00:00:11 Czy kinematografia jest aż tak ważna? Nie wiem.
- 00:00:14 ♪ (muzyka) ♪
- 00:00:40 AH: Myśmy się spotkali... wiesz jak dawno temu? Wiesz, kiedy "Zespół X" powstał?
- 00:00:44 AW: No.
- 00:00:45 AH: Będzie niedługo czterdziesta rocznica.
- 00:00:46 AW: Nieprawda.
- 00:00:48 AH: Podobno. Ja... Też mi się nie chciało wierzyć.
- 00:00:49 AW: Lepiej nie... lepiej nie wierzyć.
- 00:00:51 AH: Ale mówią, że będzie niedługo czterdziesta rocznica i czy pamiętasz ten moment?
- 00:00:54 AW: "X" to jest tajemniczy zespół (śmiech). Tytuł wymyślił Andrzej Żuławski, no.
- 00:01:02 AH: Natomiast, czy Andrzej wiedział, że to, że... że filmy "X" to są filmy pornograficzne?
- 00:01:06 AW: Wiedział, ja jemu to...
- 00:01:08 AH: On to specjalnie zrobił, tak?
- 00:01:09 AW: Ja to nie wiedziałem, bo ja jestem głupi kompletnie.
- 00:01:11 Ja nie wiem, myślisz, że to jest ze złośliwości?
- 00:01:13 AH: Myślę, że on specjalnie... tak, myślę, że tak.
- 00:01:15 AW: O, Jezus, nie. To nieładnie. No w każdym bądź razie...
- 00:01:19 AH: Andrzej... Andrzej musi być złośliwy... coś takiego.
- 00:01:21 AW: Tajemnica "X". Tajemniczy był zupełnie gdzie indziej.
- 00:01:25 Mianowicie, że ja was nie znałem.
- 00:01:28 To było pokolenie, to była ta młodzież, która i wyszła z naszej szkoły i ty...
- 00:01:34 Przecież dlaczego myśmy się poznali?
- 00:01:35 Bo Konwicki od razu powiedział, mówi:
- 00:01:37 "Jak zakładasz zespół, obejrzyj Agnieszki Holland filmy, ona studiowała w Pradze.
- 00:01:42 Widziałem film, podobał mi się bardzo. Obejrzyj film i... będzie dobrze."
- 00:01:47 No i tak się stało. Obejrzałem, mnie się film spodobał i poprosiłem, żebyś się przyłączyła do nas.
- 00:01:53 Ale prawdziwa trudność polegała na czym?
- 00:01:56 Że wyście byli dziećmi rodziców, którzy o wiele bardziej byli zaangażowani
- 00:02:04 w polską polityczną rzeczywistość niż ja.
- 00:02:07 Ja zawsze gdzieś się tam migałem, no bo taka była moja rola i takie były moje możliwości.
- 00:02:13 Tymczasem nagle się okazało, że ja nic nie mogę załatwić w tym zespole.
- 00:02:18 Omal każdy minister mi odmawia...
- 00:02:20 No, pamiętasz przecież.
- 00:02:22 To jest nie do uwierzenia, ale...
- 00:02:26 Ja już nie chcę wymieniać nazwisk... ministra, który mi to powiedział,
- 00:02:29 ale pamiętasz, że ja poszedłem do nie... zaczęliśmy robić razem "Człowieka z marmuru".
- 00:02:35 AH: Z marmuru.
- 00:02:36 AW: Najlepszy scenariusz, jaki miałem w życiu. Fantastyczny.
- 00:02:39 I pamiętasz, jak zrobiłaś próbne zdjęcia z Radziwiłowiczem
- 00:02:43 i kazałaś jemu opowiedzieć, skąd on przychodzi.
- 00:02:52 - Birkut.
- 00:02:53 - Imię?
- 00:02:54 - Mateusz.
- 00:02:55 - Pochodzenie?
- 00:02:56 - Yyy z... yyy... ze wsi, z Lędź. To jest pod Krakowem taka wieś.
- 00:03:02 - Rodzice?
- 00:03:04 - To... yyy... tam są.
- 00:03:07 - A co robi ojcec?
- 00:03:08 - No, yyy... ziemię ma.
- 00:03:11 - Dużo ziemi?
- 00:03:13 - Yyy... nie dużo.
- 00:03:18 AW: Nie było tego przecież w scenariuszu...
- 00:03:19 AH: Nie.
- 00:03:20 AW: ...tylko Jurek pokazał prawdziwą swoją, że tak powiem, swój wielki, wspaniały talent,
- 00:03:25 no i opowiedział, jak to on z biednej wsi do tej Nowej Huty przychodzi...
- 00:03:30 To było tak dobrze powiedziane i tak dobrze wyreżyserowane...
- 00:03:34 No, pomysł był fantastyczny, że mu to kazałaś powiedzieć...,
- 00:03:37 że to jest wklejone do filmu.
- 00:03:39 AH: Tak, tak, pamiętam.
- 00:03:40 AW: W życiu mi się nie zdarzyło, a zrobiłem z pięćdziesiąt filmów,
- 00:03:43 żeby wkleić cokolwiek z próbnych zdjęć do filmu, no.
- 00:03:48 Ale co się okazało?
- 00:03:49 No, mnie to już nagle... już my zaczęliśmy pracować,
- 00:03:55 fantastyczny ten początek właśnie, że... że zrobiłaś z nim taką rozmowę,
- 00:03:59 jak mnie wzywa minister i mówi:
- 00:04:02 "Nie, nie, pan musi znaleźć innego asystenta, Agnieszka Holland nie może z panem pracować."
- 00:04:08 Ja mówię: "Dlaczego nie może ze mną pracować?"
- 00:04:11 "Bo ona ma zły wpływ na pana."
- 00:04:12 No, to jest prawda. (śmiech)
- 00:04:15 AH: I to uważali... to uważali bardzo długo.
- 00:04:16 AW: Ale w innym sensie.
- 00:04:19 Nie. (śmiech)
- 00:04:21 On przeczuwał, że może to jest coś za dużo jak na ten film.
- 00:04:25 Wszyscy się bali.
- 00:04:26 Pamiętaj, że to jest film, którego scenariusz był napisany dwanaście lat wcześniej,
- 00:04:31 dwanaście lat czekał.
- 00:04:32 Więc oni się bali tego i czuli, że to jest, no jakiś film, który może otworzyć...
- 00:04:38 ...może opowiedzieć coś więcej, niż w innych filmach.
- 00:04:41 Mówiliśmy o rzeczywistości.
- 00:04:42 AH: To było chyba przed... przy okazji "Bez znieczulenia".
- 00:04:45 Oni bardzo nie chcieli, żebyś zrobił ten film też.
- 00:04:47 AW: Tak, to jest prawda, to jest prawda.
- 00:04:49 AH: A pamiętasz, jak ci napisałam taki plakat nad łóżko, w formie terapii?
- 00:04:53 AW: Tak.
- 00:04:53 AH: Ponieważ byłeś bardzo przygnębiony i wydawało ci się, że już tym razem cię ta machina...
- 00:05:00 AW: Połknie.
- 00:05:01 AH: ...represyjna połknie.
- 00:05:02 To ja ci napisałam taki plakat i powiedziałam...
- 00:05:04 powiesiłam ci nad łóżkiem chyba, czy nad biurkiem, już nie pamiętam...
- 00:05:06 AW: Nie, wisiał, wisiał w Zespole najpierw.
- 00:05:09 AH: Acha. I tam było napisane coś takiego:
- 00:05:11 "Jestem najwybitniejszym polskim reżyserem filmowym,
- 00:05:13 jednym z najwybitniejszych na świecie.
- 00:05:16 Przeżyłem już tylu i tylu ministrów..."
- 00:05:18 Nie byłam w stanie ich policzyć, więc tam zostawiłam trzy kropki.
- 00:05:22 "Przeżyję również pana W., a któż o nim będzie pamiętał za dziesięć lat?"
- 00:05:29 Czy coś takiego.
- 00:05:30 AW: I dobrze pamiętasz ten tekst?
- 00:05:31 AH: Tak, no więc, sprawdzałam to niedawno, wiesz?
- 00:05:33 Bo znalazłam to w jakiejś książce o tobie.
- 00:05:35 AW: (śmiech)
- 00:05:36 AH: Także, nie pamiętałam, no ale pamiętałam, pamiętałam jak gdyby,
- 00:05:39 pamiętałam powód, dla którego to zrobiłam.
- 00:05:43 Chodziło mi o to, żeby przywrócić prawdziwe proporcje naszemu życiu.
- 00:05:47 AW: Tak.
- 00:05:48 AH: No i rzeczywiście okazało się, że wyszło na moje, prawda?
- 00:05:51 AW: No, ale właśnie... właśnie to, co powiedziałaś.
- 00:05:52 Mieliśmy świadomość w jakim żyje... bo nie było innego sposobu.
- 00:05:58 Były takie zawody, gdzie można się było jakoś tam migać, ale nasz zawód filmowy,
- 00:06:03 ponieważ Lenin powiedział, że kino dla nas najważniejsze,
- 00:06:07 no to też i kontrola kina najważniejsza.
- 00:06:10 Myśmy, to cośmy wywalczyli, no to przecież też wywalczyli nasi koledzy,
- 00:06:15 którzy mieli "czerwone legitymacje" i o tym nie należy zapominać.
- 00:06:18 Oni stworzyli zespoły, oni stworzyli kinematografię, bo oni nie chcieli,
- 00:06:23 żeby nimi... nimi rządził jakiś minister kinematografii.
- 00:06:27 Oni chcieli rządzić, jeżeli nie całą kinematografią, to częścią,
- 00:06:32 czyli zespołem, studiem, jakąś grupą ludzi, no a ponieważ było ich więcej niż jeden,
- 00:06:40 no to dali nam szansę wyboru.
- 00:06:42 A potem te zespoły się rozmnażały i... i ten wybór wydaje mi się był...
- 00:06:48 Bo mówią: "No, ale jak to było?"
- 00:06:50 No, jak to? Tak to było, że w zespole... że w zespole Bosaka nagle spotkaliśmy się
- 00:06:57 Ścibor-Rylski, Andrzej Munk wcześniej, Stawiński...
- 00:07:03 No to, jak był dziennikarzem w swojej poprzedniej profesji Bosak,
- 00:07:12 no to jak coś opowiedział, co przeczytał w gazecie, no to można to było zamienić w prawdziwy film.
- 00:07:19 I... i... i to powstała tak... No, "Człowiek z marmuru" właśnie tak powstał.
- 00:07:23 On przeczytał dykteryjkę taką, mówi:
- 00:07:27 "Słuchajcie, dobry temat, dobry temat jest, bo przeczytałem, że w Nowej Hucie
- 00:07:32 do Urzędu Pracy przyszedł człowiek.
- 00:07:35 Przyszedł człowiek, który chciał się zatrudnić. Jako murarz.
- 00:07:40 No to te tam urzędniczki mówią:
- 00:07:42 "No, ale my już nic nie murujemy, my tutaj już tylko... Nowa Huta to jest zakład metalurgiczny.
- 00:07:48 Jakie wy macie te..."
- 00:07:51 AH: Kwalifikacje.
- 00:07:52 AW: "Kwalifikacje".
- 00:07:54 No, on mówi: "Nie mam żadnej, no, nie mam żadnej."
- 00:07:56 "No, to my nie mamy dla was roboty."
- 00:07:58 No i on sobie poszedł.
- 00:08:00 I jak sobie poszedł, to oni mówią: "Skąd my go znamy? Taka znana twarz."
- 00:08:04 I przypomniały sobie, że jego portret na całą, że tak powiem, Nową Hutę był znany,
- 00:08:10 bo to był główny przodownik, który potem się właśnie nazywał Birkut.
- 00:08:15 I z tego powstała... i z tego powstał film.
- 00:08:18 Ja dorzuciłem postać Agnieszki eee... eee... eee..., która jest młodym reżyserem filmowym
- 00:08:24 i chce zrobić o tym film.
- 00:08:27 A nazywa się Agnieszka dlatego, że Agnieszka Osiecka wtedy była w Szkole Filmowej,
- 00:08:32 no i wielkie nadzieje pokładaliśmy, że będzie reżyserem.
- 00:08:36 AH: Krysia Janda opowiadała, że ona chodziła na mój plan filmowy, żeby mnie podpatrywać.
- 00:08:40 AW: To jest prawda.
- 00:08:41 - Jak to będzie ze światłem?
- 00:08:43 - Jakoś oświetlę. To trzeba podnieść, a kamerę damy na statyw.
- 00:08:48 - Na jaki statyw? Kamera!
- 00:08:54 (odgłos pracującej kamery)
- 00:08:57 AW: Janda się nie spodobała tak bardzo, jak ona to zagrała tutaj, w Polsce.
- 00:09:04 Ja dostałem fantastyczny list, nigdy nie zapomnę, z Nowego Jorku.
- 00:09:10 Hunting College... Jak to się mówi?
- 00:09:12 AH: Hunter College.
- 00:09:13 AW: Hunter, tak.
- 00:09:15 Pisze do mnie, że z wielkimi podziękowaniami, bo dotarł do nich film "Człowiek z marmuru"
- 00:09:24 i wszyscy... ona obejrzała razem ze studentami i mówi:
- 00:09:28 "Wszystkie studentki, które miały zaległe i nie zrobiły swoich etiud,
- 00:09:33 jak zobaczyły Jandę, jak ona walczy o swój film, mówi, zrobiły wszystkie zaległe ćwiczenia."
- 00:09:40 No i bardzo jest... bardzo wdzięczna.
- 00:09:44 Także patrz, gdzie Rzym, gdzie Krym, jak to mówią, a gdzie karczma na Bielanach.
- 00:09:49 A tu nagle się okazuje, że nasz polski film wędruje gdzieś po świecie i...
- 00:09:56 Wędruje gdzieś po świecie i odgrywa jakąś rolę.
- 00:09:59 AH: Inspiracyjną.
- 00:10:00 AW: Prawda?
- 00:10:01 AH: Mhmm. A powiedz, a nie miałeś wrażenia, że robimy te filmy troszkę jako taki wentyl?
- 00:10:06 To się dzisiaj, jak młodzi historycy się zajmują tą epoką, to uważają, że to był taki alibizm władz,
- 00:10:13 że nam dawali coś robić, żeby... żeby... żeby udowodnić, że...
- 00:10:16 AW: Alibi byłoby takie: my robimy film, oni oglądają i na tym się wszystko kończy.
- 00:10:23 To wtedy byłoby...
- 00:10:24 AH: No, nie. Posłali to na świat, żeby pokazać, że... że są liberalniejsi, niż się o nich mówiło...
- 00:10:30 AW: No, wiesz, ale... ale to jest dobrze...
- 00:10:31 AH: ...Że wolność mamy tutaj, bo na przykład Irańczycy...
- 00:10:33 Mam, wiesz, przyjaciół irańskich, reżyserów, no to, też dają im robić te filmy,
- 00:10:40 tylko, że oni nie mogą tego komentować.
- 00:10:43 Mogą... mogą zrobić film, pokazać, ale już w momencie, kiedy mają konferencję prasową,
- 00:10:49 no to gimnastykować się muszą strasznie.
- 00:10:53 Czy myśmy wtedy... czy też pamiętasz, żebyś się bał mówić?
- 00:10:55 Jak jeździłeś ze swoimi filmami?
- 00:10:57 AW: A to... to trzeba było być ostrożnym, tak. Dlatego że, no co?
- 00:11:00 Miałem opowiadać, że mam trudności, że dwanaście lat czekał scenariusz, żeby go zrealizować?
- 00:11:07 No, taki głupi nie byłem. Po co?
- 00:11:09 Ale wiesz, to, że dosyć szybko Polska Szkoła Filmowa weszła w jakiś świat,
- 00:11:17 w świat eee... eee... kina europejskiego, a potem nie tylko europejskiego,
- 00:11:24 to i nasze filmy też robią innym, my...
- 00:11:27 No, włoski neorealizm, potem amerykańskie kino, kiedy robiłem "Popiół i diament", potem...
- 00:11:34 No wiesz, jednak rozglądaliśmy się po świecie
- 00:11:37 i w najmniejszym stopniu właśnie wpływ miało na nas radzieckie kino.
- 00:11:43 A dlaczego?
- 00:11:44 Nie dlatego, żeby oni byli niezdolnymi reżyserami, czy żeby oni mieli marnych aktorów,
- 00:11:50 tylko film zrobiony z całą świadomością dla publiczności, która... trzeba...
- 00:11:56 nie może być szybko, bo oni nie zrozumieją.
- 00:11:59 To ta... To tempo...
- 00:12:01 Ja pamiętam, jak zrobiliśmy film "Popiół i diament".
- 00:12:04 No i naszym guru, oczywiście, jak to się dzisiaj mówi, to był Adam Pawlikowski.
- 00:12:09 Czytał po angielsku, streszczał nam książki,
- 00:12:12 co tam przeczytał po angielsku, wszystko nam opowiadał, no i jak tam pierwsza... pierwsza...
- 00:12:17 pierwszy był, pierwszy pokaz wewnątrz, w Wytwórni, sami byliśmy...
- 00:12:22 Zbysio Cybulski, Bobek Kobiela, no...
- 00:12:27 I jak się skończył film, to mówię: "Adam, mów mi co zobaczyłeś na ekranie, mów."
- 00:12:35 A on mówi: "Wiesz co? Ja ci nie powiem, czy to jest dobry film, czy to jest zły,
- 00:12:39 ale powiem ci, że tak jeszcze szybko nie grali w Polsce aktorzy."
- 00:12:44 Ja mówię: "No, to już jest w porządku. O resztę się nie martwię."
- 00:12:48 Dlatego, że nasze serce biło w rytm świata, no, zachodniego...
- 00:12:53 AH: Mhmm...
- 00:12:54 AW: A tamte filmy były troszkę takie wiejskie, wiesz, troszkę takie, no, no nie... no nie.
- 00:13:01 I tutaj gdzieś była tajemnica Cybulskiego.
- 00:13:03 Właśnie polegała na tym, żeby być nadwyrazistym, żeby się przebić do świata.
- 00:13:08 Poza tym, co tu dużo mówić, przecież wiesz lepiej niż ktokolwiek inny,
- 00:13:12 że cenzura goni przede wszystkim słowa.
- 00:13:16 A jak se zrobisz obrazek dobrze wymyślony, to co ci może zrobić?
- 00:13:20 Przecież oni nie wiedzą.
- 00:13:22 Ja... (śmiech) ja pamiętam w Teatrze Starym robimy "Antygonę".
- 00:13:28 Po co "Antygonę" my robimy?
- 00:13:29 No bo wszystko przerobiliśmy na dziś. Po "Solidarność" już wszystko tego...
- 00:13:34 No i my robimy z Krysią tą "Antygonę",
- 00:13:37 otwiera się kurtyna i wypada drużyna żołnierzy ubranych w panterki.
- 00:13:43 Pożyczyliśmy z milicji broń, bo nie mie... w ten, nie mieliśmy w żadnej... (śmiech) w teatrze...
- 00:13:50 AH: W rekwizytorni.
- 00:13:51 AW: W rekwizytorni nic, a wtedy jeszcze takich ładnych plastikowych.
- 00:13:55 No i oni wyskakują, pierwszy chór zza Antygony - żołnierze.
- 00:14:00 Drugi już wszyscy są parlamentem, no i tam ten Kreon nimi rządzi, wszystko pięknie,
- 00:14:06 wychodzi... wychodzi Antygona, a jeszcze dalej wkracza na scenę... eee... eee... wkracza chór,
- 00:14:17 który mówi pogr... jakby grozi i poucza Kreona i jest ubrany za... za... za stoczniowców w białych hełmach.
- 00:14:30 No to przecież każdy przy zdrowych zmysłach mówi:
- 00:14:33 "Chwileczkę, chwileczkę, co to jest za przedstawienie, jak ono się nazywa?"
- 00:14:38 "Antygona".
- 00:14:39 W ostatnim rzę... w ostatnim rzędzie siedziała cenzura.
- 00:14:43 Co robiła cenzura?
- 00:14:45 Cenzura miała latarki i świecili latarką na egzemplarz "Antygony".
- 00:14:51 I tak czasem robili. Może być...
- 00:14:54 Bo oni kombinowali, że jeżeli publiczność reaguje, to myśmy musieli przerobić tekst.
- 00:15:00 AH: Mhmm...
- 00:15:00 AW: A tekst był zrobiony tak, jak trzeba.
- 00:15:03 Tylko to jest różnica, jak nagle Krysia zrobiła, że oni są przebrani za...
- 00:15:08 że oni są przebrani za... za... za...
- 00:15:10 AH: Za stoczniowców.
- 00:15:11 AW: No. I... i... i... grożą temu Kreonowi.
- 00:15:15 No, kto to jest Kreon, to wiadomo. No, już nie dawałem mu okularów.
- 00:15:19 AH: Nie dawałeś mu okularów?
- 00:15:20 AW: Nie, nie, nie, bo to by mnie zgubiło, to już byłoby za daleko.
- 00:15:24 Natomiast tu... i... i... i... oni sprawdzili swoje, zameldowali, gdzie trzeba.
- 00:15:30 Tekst jest, przybili pieczątkę, no a my graliśmy i publiczność dokładnie wiedziała, po co my to robimy.
- 00:15:36 Także taki to był... taki to był świat.
- 00:15:39 AH: Wasze pokolenie, tych wielkich reżyserów, trochę starsi niż ty, trochę młodsi,
- 00:15:45 ale ci, którzy przeżyli II wojnę światową, którzy przeszli przez...
- 00:15:48 przez to takie graniczne doświadczenie ludzkości,
- 00:15:51 oni robili filmy, które były strasznie jakieś takie odważne, mocne, głębokie...
- 00:15:57 AW: Eee... powiem ci...
- 00:15:58 AH: Trudne.
- 00:15:59 AW: Może... może to zabrzmi zbyt śmiało, no ale,
- 00:16:06 jakbym tak chciał w jednym zdaniu odpowiedzieć kim się czułem, to czułem się głó... jakby... jaki...
- 00:16:13 Jaki był nasz obowiązek?
- 00:16:14 Myśmy byli głosem zmarłych.
- 00:16:18 I to nie zmarłych, ale zamordowanych, zabitych, tych właśnie, którzy byli oczywiście lepsi,
- 00:16:24 bo byli odważniejsi, bo byli śmielsi, bo robili różne rzeczy, których myśmy się nie odważali robić
- 00:16:30 i w związku z tym myśmy wyszli z życiem, no ale naszym tematem no to byli oni.
- 00:16:37 A co ja bym mógł opowiedzieć o swoim życiu?
- 00:16:40 W 1939 roku ja miałem 13 lat, ja nie mogłem brać udziału w "Lotnej", czy w innej tego rodzaju akcji.
- 00:16:49 Potem, w czasie okupacji, to jest prawda, jak miałem 15 lat, to taki no... kolega mojego ojca,
- 00:16:58 oficer, który się ukrywał zawołał mnie i kazał mi złożyć...
- 00:17:02 nie kazał, tylko powiedział, że mam złożyć przysięgę Armii Krajowej, no i tam, wiesz...
- 00:17:08 Ale udało mi się mignąć w odpowiednim momencie, kiedy ich aresztowali
- 00:17:11 akuratnie zostałem zawiadomiony, uciekłem, mieszkałem w Krakowie, przeżyłem,
- 00:17:17 nie byłem w Powstaniu Warszawskim.
- 00:17:19 W 1945 roku nie miałem eee... żadnych, że tak powiem, no...
- 00:17:26 żadnych powodów nie mieli, żeby mnie ścigać, bo mieli prawdziwych takich, którzy coś zrobili...
- 00:17:31 AH: Bojowców.
- 00:17:32 AW: Właśnie, w tamtym czasie.
- 00:17:34 No i... o czym ja miałem opowiadać?
- 00:17:38 Jak ja bym opowiedział coś o sobie, to byłoby beznadziejne,
- 00:17:41 ale tamci już nie mogli o sobie opowiedzieć dlatego, że, no, oddali życie za to, żebyśmy my żyli.
- 00:17:49 To jest nasza jedyna... eee... jedynym obowiązkiem jest opowiedzieć o nich i tak powstał "Kanał".
- 00:17:56 Zresztą powstał z prawdziwego opowiadania Jerzego Stefana Stawińskiego.
- 00:18:03 Ja pamiętam, jak Stawiński... Stawińskiego przyłapali amerykańska delegacja na festiwalu w Cannes
- 00:18:10 i mówią: "Pan to ma łeb! Wpaść na taki pomysł, żeby w kanałach zrobić wojnę?
- 00:18:18 Dobrze, niech pan jedzie z nami. To jest do..."
- 00:18:21 No. A Jurek mówi: "No, ale ja byłem podporucznikiem, czy porucznikiem, to moja kompania szła kanałami."
- 00:18:29 "Dobra, dobra, niech pan jedzie z nami, ma pan wyobraźnię!"
- 00:18:33 AH: Ale to... to co... to, czym ty żyłeś nie wydało ci się dość ciekawe, żeby było tematem na film.
- 00:18:39 Nie myślałeś nigdy, żeby robić osobisty film o... o miłości, o... o tym...
- 00:18:44 AW: Nie, ty, jak ja zoba...
- 00:18:46 AH: O matce swojej.
- 00:18:47 AW: Jak ja zobaczyłem, że Polański zrobił "Nóż w wodzie", to myślę sobie:
- 00:18:50 "Rany boskie, no do czego to dochodzi?"
- 00:18:54 To co my teraz będziemy na jachcie opowiadać?
- 00:18:57 Że jest dwu, ten starszy, młodszy i dziewczyna... i to, to jest film?
- 00:19:03 AH: Także byłeś oburzony, tak?
- 00:19:05 AW: Nie, oburzony to może za dużo powiedziane, ale byłem szczerze zdumiony.
- 00:19:09 AH: Mhmm...
- 00:19:10 AW: Natomiast mnie zaciekawiło, że istnieje jakiś inny świat, o którym warto opowiedzieć.
- 00:19:16 To jest w momencie, kiedy Krzysztof Zanussi zrobił film eee... e...
- 00:19:21 AH: "Struktura kryształu"?
- 00:19:21 AW: Ten swój pierwszy, "Struktura kryształu".
- 00:19:23 To mnie zdumiało, bo pomyślałem sobie:
- 00:19:26 "Cholera, ja nie patrzę w ogóle w tamtą stronę, a to są przecież ludzie mi bliscy
- 00:19:31 i nie potrafiłbym o nich nic takiego opowiedzieć.
- 00:19:34 Mnie ten film bardzo poruszył i zrozumiałem, że istnieją jeszcze inne te... tematy.
- 00:19:40 No, a po tym, jak Kieślowski wyszedł z filmem, w którym gra Stuhr, w... w...
- 00:19:46 AH: "Amator"?
- 00:19:47 AW: No, to było piękne. To było piękne!
- 00:19:50 Nagle pojawił się jakiś inny świat, wiesz.
- 00:19:52 Pamiętasz, jak robiliśmy pierwszy wspólny film eee... e... no "Bez znieczulenia".
- 00:20:01 AH: "Bez znieczulenia", ale twój pierwszy... twój pier... twój powód był bardzo osobisty,
- 00:20:06 dlaczego chciałeś, żebym napisała ten scenariusz i chciałeś zrobić ten film.
- 00:20:10 Chciałeś opowiedzieć o jakimś swoim doświadczeniu bardzo osobistym.
- 00:20:13 AW: No, yyy... to, to... jest...
- 00:20:16 AH: O rozpadzie małżeństwa, o zdradzie, o czymś takim, tak?
- 00:20:19 AW: No tak, to jest prawda, tak.
- 00:20:20 To jest prawda, że to akurat nie był taki moment, kiedy bardziej niż kiedykolwiek,
- 00:20:26 i przedtem i potem, myślałem o tym, żeby... żeby dotknąć jakoś tego tematu.
- 00:20:33 - Jurek!
- 00:20:36 - Przepraszam, Wysoki Sądzie, za zachowanie mojej klientki,
- 00:20:40 ale Wysoki Sąd sam widzi, do jakiego stanu została doprowadzona ta kobieta.
- 00:20:46 (odgłosy kroków na korytarzu)
- 00:20:52 (odgłos syreny z oddali)
- 00:20:57 AH: Niedawno powiedziałeś swoim... swoim, nie wiem, adeptom w Szkole Mistrzowskiej Andrzeja Wajdy,
- 00:21:04 że reżyser nie powinien robić filmów o sobie.
- 00:21:06 AW: Tak.
- 00:21:07 AH: Że nie powinien robić osobistych filmów.
- 00:21:08 AW: Niestety, może posunąłem się za daleko, ale czy...
- 00:21:12 No właśnie, powiedz mi, ma tak być, czy nie?
- 00:21:15 AH: No, wiesz, a Bergman...? A w literaturze Proust?
- 00:21:23 AW: No... no, tak, to jest prawda. To jest prawda.
- 00:21:25 AH: Że nie może robić o sobie, nie może robić o nudnych ludziach, czyli zwykłych ludziach...
- 00:21:30 Tylko o bohaterach ma robić?
- 00:21:32 Dlaczego Wałęsę robisz?
- 00:21:34 AW: No, bo się nie zgadzam z tymi wszystkimi, co na niego napa... napadają i... i mówią...
- 00:21:42 To jest bohater naszych czasów, no.
- 00:21:44 A kto zrobi taki film jak ja... jak nie ja?
- 00:21:47 To jest moja rola. (śmiech)
- 00:21:49 AH: A czy tobie się wydaje, że twój bohater jest człowiekiem spełnionym?
- 00:21:52 Nie mówię w historycznej perspektywie, ale ludzkiej.
- 00:21:55 AW: Nie, nie, dlatego, że mnie się wydaje...
- 00:21:58 Ja chciałem doprowadzić do jego największego zwycięstwa,
- 00:22:01 kiedy on staje przed amerykańskim senatem, no, bo to jest na pewno rzecz niewyobrażalna.
- 00:22:10 Nie widzę nikogo, kogo by mogło to spotkać.
- 00:22:14 Nie mówię, że nie spotkało, tylko że... że w ogóle kogo by to mogło spotkać
- 00:22:18 i to jest piękne właśnie, że robotnik...
- 00:22:22 Ale może też, wiesz, chciałbym tak wierzyć, że... że ten robotnik był taki,
- 00:22:30 no bo trochę oglądał też i nasze filmy, może coś przeczytał...
- 00:22:35 AH: A... co ci... co ci robi, że jesteś w wolnej Polsce?
- 00:22:40 AW: Wiesz co mi robi, że jestem w wolnej Polsce...
- 00:22:43 No, chciałbym, żeby wolna Polska eee... e... się ucywilizowała,
- 00:22:48 bo to jest kraj kulturalny, ale nie cywilizowany, mnie się tak wydaje.
- 00:22:54 Chciałbym eee... e..., że jak już porzuciliśmy nasze szaleństwa narodowe,
- 00:23:02 żebyśmy się stali krajem europejskim.
- 00:23:07 Dlaczego się pytasz, dlaczego Zbysio Cybulski tak grał.
- 00:23:10 Ja zapytałem Zbyszka Cybulskiego, mówię:
- 00:23:12 "Ty, widziałeś James Deana?", jak zaczynaliśmy robić film.
- 00:23:16 A on był przedtem w Paryżu.
- 00:23:18 Mówi: "Tak, widziałem."
- 00:23:18 "No, to graj."
- 00:23:20 Bo nasze serce biło, że tak powiem, zgodnie z rytmem świata zachodniego.
- 00:23:26 AH: Andrzeju, ja wiem skądinąd, nie tylko dlatego, że sama się wychowałam na twoich filmach,
- 00:23:32 ale również dlatego, że w świecie rozmawiając z różnymi filmowcami, reżyserami
- 00:23:37 wiem, jak ważne dla nich były twoje filmy,
- 00:23:40 niektóre twoje filmy, całe twoje filmy, fragmenty twoich filmów.
- 00:23:44 I wiem, że niedawno był w Warszawie Martin Scorsese i żeście się panowie spotkali
- 00:23:48 i on ci opowiadał też o tym, jakie eee.... co twoje kino dla niego znaczyło,
- 00:23:54 a ty mu coś opowiadałeś również.
- 00:23:57 AW: Bardzo było to dla mnie piękne i poruszające, taka chwila,
- 00:24:01 kiedy Scorsese opowiedział mi, że on, jak się zabierał do "Taksówkarza",
- 00:24:07 to zebrał ekipę i pokazał im "Popiół i diament".
- 00:24:12 AH: Mhmm...
- 00:24:12 AW: No, niby gdzie jedno, gdzie drugie?
- 00:24:16 No, ale on uważał, że to jest dobre, że... że... że to porusza.
- 00:24:23 Dlaczego ten film porusza z tego powodu, a ten porusza z innego, to nie jest ważne,
- 00:24:28 ale ta ekipa zobaczyła jakby, że my... nam strasznie...
- 00:24:33 strasznie jest ważne to, że chcemy się zwrócić do tej widowni.
- 00:24:40 No, a amerykański film dokładnie na tym polega i prawdopodobnie chodziło mu o tą...
- 00:24:45 o to zaangażowanie nas wszystkich w tym... w tym filmie.
- 00:24:50 I dlatego tak się wzruszyłem, bo odwiedziliśmy go z Krystyną
- 00:24:55 w jego mieszkaniu na Piątej Avenue w Nowym Jorku
- 00:24:59 no i widzę plakat amerykański "Popiołu i diamentu" wisi u niego nad kanapą. (śmiech)
- 00:25:08 Także, ba... bardzo to było dla mnie... Bardzo to było dla mnie poruszające.
- 00:25:12 AH: A... co będzie z kinem, tego nie wiemy, ale wiadomo, że nie będzie takie, jak było przedtem,
- 00:25:20 ale jednocześnie coś takiego jest, że ludzie chcą dalej słuchać opowieści o losach innych ludzi i to jest...
- 00:25:28 AW: I... i tu jest tylko problem, wiesz, że słabości polskiego kina
- 00:25:33 tkwią też i w słabościach polskiej literatury.
- 00:25:37 AH: Mhmm...
- 00:25:38 AW: "Ziemia obiecana" jest dlatego takim silnym i wspaniałym materiałem do kina,
- 00:25:46 dlatego że została napisana przez człowieka, który miał fotograficzną pamięć.
- 00:25:53 Czym się odróżnia "Ziemia obiecana" od innych polskich powieści?
- 00:25:58 Że tamte są namalowane albo przez Jana Matejkę, albo przez Wyspiańskiego,
- 00:26:04 albo przez innych wspaniałych naszych artystów malarzy.
- 00:26:08 To jest świat.
- 00:26:09 A "Ziemia obiecana" jest sfotografowana, a ponieważ film jest fotografią,
- 00:26:16 no to, jak postawiliśmy kamerę, no to już wszystko nasze.
- 00:26:20 Oczywiście, że to była jedna rzecz, no ale jak nie masz szczęścia, to nie warto robić filmów.
- 00:26:25 Ja mam szczęście.
- 00:26:27 I szczęście moje polegało na tym, że Łódź nie została zbombardowana,
- 00:26:31 nie było tam powstania, wszystko było tak, jak było.
- 00:26:35 AH: Na dokładkę był...
- 00:26:36 AW: Zapadła się...
- 00:26:37 AH: ... komunizm i nic się nie budowało nowego...
- 00:26:39 AW: Tak jest.
- 00:26:40 AH: Więc były te stare rzeczy,
- 00:26:41 AW: Budowali Warszawę, budowali Gdańsk, Wrocław, no bo to, że tak powiem...
- 00:26:45 AH: Musieli.
- 00:26:46 AW: A tu Łódź została tak, na boczku.
- 00:26:49 I w tym momencie, kiedy zapadła decyzja, żeby robić film o Łodzi,
- 00:26:54 ja nagle zobaczyłem, że to wszystko jest.
- 00:26:58 (szum uliczny)
- 00:27:01 (hałas maszyn)
- 00:27:03 - Panie dyrektorze!
- 00:27:04 - Zaraz!
- 00:27:05 - Jeszcze, jeszcze!
- 00:27:06 - Pięćdziesiąt siedem drukują?
- 00:27:07 - Drukują, tak jest.
- 00:27:08 - Trzyma?
- 00:27:09 - Pierwsze metry nieco lakowała.
- 00:27:11 - Przysłali zamówienie z centrali - pięćset sztuk lamy.
- 00:27:13 - Tak. Seledynowa dwadzieścia cztery.
- 00:27:14 - Tak jest.
- 00:27:15 - Seledynowa to samo, czy będziemy robić?
- 00:27:17 - Na dzisiaj nie ma, wrzucimy bojki do robienia i te letnie korty i dobrze, w porządku.
- 00:27:20 AW: Weszli aktorzy, ale weszli nie w jakieś dekoracje wymyślone, tylko weszli od razu w ten świat.
- 00:27:27 Stały te same maszyny, tam napisane było "Manchester" 875, 874, różnie, no.
- 00:27:36 I my znaleźliśmy się w prawdziwym świecie łódzkim.
- 00:27:40 Także dostałem jeden raz w życiu materiał...
- 00:27:42 AH: Taki materiał.
- 00:27:43 AW: Tak jest.
- 00:27:44 No, najbardziej mnie, wiesz co? Muszę ci się zwierzyć z tego.
- 00:27:48 Najbardziej mi eee... e... takie, no... przykrość zrobiło to, że ten film nie był pokazany w Ameryce.
- 00:27:57 Ja, jak zobaczyłem tą "Ziemię obiecaną", mówię:
- 00:27:59 "Wreszcie zrobiłem amerykański film! Będzie fantastycznie."
- 00:28:04 Jadę... "Antysemicki film"...
- 00:28:08 Chryste, myślałem, że się zabiję.
- 00:28:11 Kupił ktoś ten film, bo się zorientowałem, że dlatego nie idzie w dystrybucji,
- 00:28:16 że ktoś go kupił, jakiś producent, udało mi się do niego dotrzeć, spotykam się z nim,
- 00:28:22 mówię tak: "Niech pan mi powie, co jest w tym filmie nie w porządku,
- 00:28:26 że on nie może iść na amerykańskich ekranach, ja to wytnę.
- 00:28:30 Nie tylko wytnę, ale dam wywiad w New York Timesie co wyciąłem i dlaczego.
- 00:28:37 On tak patrzy, patrzy na mnie i mówi:
- 00:28:40 "No, bo ten w papciach taki, co takie tego, w takich papuciach tam po tym pałacu łazi..."
- 00:28:45 Ja mówię: "Panie, to jest Niemiec."
- 00:28:47 AH: Pieczka.
- 00:28:48 AW: "Niemożliwe. Acha, Niemiec."
- 00:28:50 No i mniej-więcej tak dalej się toczyła nasza rozmowa i zrozumiał, że on kupił ten film po to,
- 00:28:56 żeby ten film nigdy nie był pokazany i rzeczywiście to się sprawdziło.
- 00:29:01 I to dla mnie był wielki cios, jako dla reżysera...
- 00:29:03 AH: Tak, to wielka krzywda.
- 00:29:04 AW: Dlatego, że wydawało mi się, że właśnie w tym filmie jest ta energia,
- 00:29:09 która jak potrzeba, jest też i w nas.
- 00:29:12 AH: Tak, Andrzeju, to jest piękny, genialny film i jeszcze... jeszcze on...
- 00:29:16 jeszcze on wejdzie do amerykańskiej dystrybucji.
- 00:29:20 AW: Miło mi, że tak mówisz. Tym bardziej, że wracasz z Ameryki.
- 00:29:25 AH: Mhmm...
- 00:29:27 AW: Dziękujemy.
- 00:29:28 AH: Dziękujemy.
- 00:29:29 ♪ (muzyka) ♪
Opis materiału
Bohaterem tego odcinka cyklu Rozmowy poszczególne jest reżyser Andrzej Wajda. W rozmowie ze swoją przyjaciółką i długoletnią współpracownicą Agnieszką Holland reżyser opowiada m.in. o powstaniu zespołu filmowego X, blaskach i cieniach pracy reżyserskiej w okresie komunizmu oraz o przynoszących czasem ogromną satysfakcję zmaganiach z cenzurą. Laureat Oscara mówi również o tym, co motywuje go do kręcenia kolejnych filmów i o problemach z filmem Ziema obiecana, który wciąż nie wszedł do dystrybucji w USA.
Andrzej Wajda – (1926–2016) jeden z najwybitniejszych polskich reżyserów filmowych i teatralnych. Choć pierwotnie studiował malarstwo w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, ostatecznie ukończył studia reżyserskie w Łódzkiej Szkole Filmowej. Jego fabularnym debiutem było Pokolenie – film później zaliczany do słynnej trylogii wojennej obok Kanału i Popiołu i diamentu. Wajda uznawany jest za jednego z twórców, a jednocześnie czołowego przedstawiciela polskiej szkoły filmowej. Dokonał ekranizacji wielu dzieł literackich, m.in. Wesela, Ziemi obiecanej, Panien z Wilka i Pana Tadeusza. Pięć obrazów w jego reżyserii nominowanych było do Oscara, w tym Powidoki – film nakręcony niedługo przed śmiercią. W swojej twórczości teatralnej często sięgał do prozy Fiodora Dostojewskiego. Wystawił m.in. Biesy, Zbrodnię i karę oraz spektakl Nastasja Filipowna oparty na motywach z Idioty. Wyreżyserował 38 przedstawień, wśród nich m.in. Noc listopadową, Wesele, Sprawę Dantona, Emigrantów, Gdy rozum śpi, Z biegiem lat, z biegiem dni, Dybuka oraz Antygonę. Przez wiele lat związany był z krakowskim Teatrem Starym oraz Teatrem Powszechnym w Warszawie. W swojej karierze otrzymał m.in. Złotą Palmę, Cezara i Europejską Nagrodę Filmową „Felix”, całokształt jego twórczości został nagrodzony Oscarem (2000), Złotym Niedźwiedziem (2006) i Złotym Lwem (1998).
Rozmowy poszczególne to cykl rozmów z luminarzami polskiej
kultury i sztuki. W każdym z odcinków gość programu udziela wywiadu
wybranej przez siebie osobie i we wskazanym przez siebie miejscu. Taka
formuła zapewnia bohaterowi programu poczucie komfortu, a jednocześnie
sprawia, że mamy do czynienia nie tyle z klasycznym wywiadem co właśnie z
rozmową, w której obie strony dzielą się spostrzeżeniami, wymieniają
uwagi, wspominają. Gośćmi programu są wybitni twórcy kultury o bogatym i
niekwestionowanym dorobku, m.in. Andrzej Wajda, Krzysztof Penderecki
czy Jerzy Hoffman. Rozmowy są okazją do podsumowania dotychczasowej
twórczości, wskazania źródeł inspiracji i motywacji.
Program został wyprodukowany przez Telewizję Polską i Narodowy Instytut Audiowizualny.
Tagi
Powiązane materiały
Powiązane materiały
-
czas trwania 18 min 53 sek
Przejdź do gatunku: reportaż
Na planie | Jerzy Ziarnik
Dokumentalista Jerzy Ziarnik podpatruje pracę Andrzeja Wajdy na planie filmu „Wszystko na sprzedaż”. W tle, a zarazem w centrum wydarzeń, gwiazdy ówczesnego polskiego kina: Elżbieta Czyżewska i Daniel Olbrychski
-
czas trwania 52 min 24 sek
Przejdź do gatunku: dokument
„Biesy” po latach | Andrzej Wajda
-
czas trwania 29 min 43 sek
Przejdź do gatunku: wywiad/rozmowa
Kazimierz Kutz | Rozmowy poszczególne
-
czas trwania 30 min 07 sek
Przejdź do gatunku: wywiad/rozmowa
Jerzy Hoffman | Rozmowy poszczególne
Zobacz także
-
czas trwania 13 min 09 sek
Przejdź do gatunku: wypowiedź
Alek Silber – pisarz polski w Australii | Zapiski ze współczesności | 3/5
Pisarz Aleksander Silber o głodzie kultury jako motywie przewodnim emigracji
-
czas trwania 29 min 56 sek
Przejdź do gatunku: wywiad/rozmowa
Grzegorz Zariczny | Młodzi zdolni
-
czas trwania 3 min 21 sek
Przejdź do gatunku: wypowiedź
Ewa Wanat | O mediach radio i edukacji medialnej | 3/5
-
czas trwania 1 min 19 sek
Przejdź do gatunku: wywiad/rozmowa
Od Ala ma kota do e-matury | Sonda szkolna | 4/4
-
czas trwania 21 min 20 sek
Przejdź do gatunku: wywiad/rozmowa
Vabank | Jedna scena
SKOMENTUJ
Dodaj komentarz.Poniżej znajduje się wtyczka systemu komentarzy DISQUS. Została ona napisana w html5, dlatego upewnij się czy Twój czytnik ekranu go wspiera. Oficjalnie wspierane przez DISQUS czytniki to VoiceOver i NVDA.
Przemieszczając się przyciskiem tab po kolejnych polach wtyczki, w 9 kroku (po pozycji udostępnij) możnesz wpisać treść komentarza. Jeśli jesteś już zalogowany zatwierdzić wysłanie Twojego komentarza możesz w kroku 10.
Jeśli nie jesteś zalogowany do systemu DISQUS możesz to zrobić w kroku 10. Możesz również logować się poprzez konta Facebook, Twitter lub Google+ w krokach kolejno 11, 12 i 13. W celu zarejestrowania nowego konta w DISQUS podaj swoje dane, w kroku 15 imię, 16 e-mail, 17 hasło. Zatwierdzić wysłanie komentarza można w kroku 18. comments powered by Disqus