Roman Dmowski | Na historycznej wokandzie
Z jednej strony był sprawnym politykiem i dyplomatą,
znakomitym, dowcipnym mówcą, polemistą i negocjatorem. Przekonywujące
argumentacje przedstawiał w wielu językach. Z drugiej strony atakowano go za
narodowe koncepcje polityczne, geopolityczne zapatrywania (w pierwszym okresie
swojej działalności opowiadał się za współpracą z Rosją), demonstracyjny antysemityzm.
„W biografii Dmowskiego bardzo wyraźnie jest wiele okresów, które dostarczają
amunicji bądź oskarżycielowi, bądź obronie” – mówi doktor Janusz Osica, który w
audycji wcielił się w rolę prokuratora. Funkcji adwokata podjął się natomiast
doktor habilitowany Ludwik Palidowski, który zauważa, że Dmowski unaocznił
światu problem polski, odegrał wielką rolę podczas I wojny światowej, a potem
na konferencji pokojowej w Paryżu. Z kolei oskarżyciel zarzuca podsądnemu, że w
późniejszym okresie działalności tak naprawdę uchylał się od sprawowania
władzy, a obóz narodowy pod jego przewodnictwem bardzo mocno się radykalizował.
Poza tym władze intelektualne samego Dmowskiego słabły, został owładnięty
teoriami spiskowymi; jego trafne dotąd diagnozy polityczne stawały się coraz
bardziej chybione – nie wierzył np. w możliwość II wojny światowej. Zmarł osiem
miesięcy przed jej wybuchem.
Roman Dmowski (1864–1939)
– polityk, czołowy ideolog polskiego nacjonalizmu, pisarz i publicysta
polityczny. Działał w Związku Młodzieży Polskiej „Zet” i Lidze Polskiej. W 1892
roku osadzony w Cytadeli Warszawskiej, rok później skazany na opuszczenie
Królestwa Polskiego. Działacz ruchu wszechpolskiego, w latach 1895–1901 wydawca
„Przeglądu Wszechpolskiego”, współzałożyciel Stronnictwa
Demokratyczno-Narodowego. Przeciwnik ruchu rewolucyjnego i rewolucji 1905–1907
na ziemiach polskich, w latach 1907–1909 poseł do II i III rosyjskiej Dumy
Państwowej. Powoli wyrastał na przywódcę polskiego ruchu narodowego. Oskarżany o
ugodową politykę wobec Rosji, po wybuchu rewolucji lutowej w 1917 roku swoje
działania polityczne związał z państwami zachodnimi. W 1917 roku powołał
Komitet Narodowy Polski z siedzibą w Paryżu, działający na rzecz odbudowy
państwa polskiego w oparciu o kraje Ententy. W 1919 roku jako delegat, razem z
Ignacym Janem Paderewskim, brał udział w paryskiej konferencji pokojowej, na
której złożył m.in. memoriał dotyczący granic Polski. Obaj, w imieniu II
Rzeczpospolitej, podpisali traktat wersalski (1920). W latach 1920–1922 był
posłem na sejm, w 1923 roku sprawował funkcję ministra spraw zagranicznych. Był
politycznym przeciwnikiem Józefa Piłsudskiego. Po przewrocie majowym w 1926
roku utworzył Obóz Wielkiej Polski i stanął na jego czele. Dwa lata później zainicjował
powołanie Stronnictwa Narodowego. Wydał m.in. Nasz patriotyzm (1893) i Myśli
nowoczesnego Polaka (1903), w których pisał o nadrzędności interesu
narodowego, któremu podporządkowane muszą być inne cele grupowe czy
jednostkowe. Po odzyskaniu niepodległości Polska powinna wzmacniać swój
potencjał gospodarczy i kulturowy, a inne nacje powinny ulec spolonizowaniu. Z
kolei w książce Rosja, Niemcy i kwestia
polska (1908) opowiadał się za współpracą z Rosją, Niemcy uznawał za bardziej
niebezpieczne. W Polityce polskiej i
odbudowie państwa (1925) podnosił m.in. wagę młodego pokolenia w
kształtowaniu państwa narodowego. Był zdeklarowanym antysemitą; teorii
spiskowej dotyczącej spisku Żydów i masonów dał mocny wyraz m.in. w
opublikowanej pod pseudonimem Kazimierz Wybranowski powieści Dziedzictwo (1931).
Na historycznej wokandzie to cykl radiowych audycji poświęconych znanym i
wpływowym postaciom historycznym. Goście w studio, cenieni historycy, wcielają
się w oskarżyciela i obrońcę, by dokonać osądu działań wybranej postaci ze
współczesnej perspektywy.
ilustracja: Roman Dmowski, fot. Harris & Ewing, Wikimedia Commons, PD
Tagi
Powiązane materiały
-
czas trwania 14 min 27 sek
Przejdź do gatunku: program edukacyjny
Władysław Grabski | Na historycznej wokandzie
Czy o Władysławie Grabskim da się powiedzieć coś złego? W audycji ocenie poddany zostaje słynny przedwojenny minister skarbu i dwukrotny premier II RP
-
czas trwania 13 min 00 sek
Przejdź do gatunku: program edukacyjny
Ignacy Jan Paderewski | Na historycznej wokandzie
-
czas trwania 27 min 06 sek
Przejdź do gatunku: audycja
Józef Piłsudski | Na historycznej wokandzie
-
czas trwania 14 min 54 sek
Przejdź do gatunku: program edukacyjny
Adam Mickiewicz – polityk | Na historycznej wokandzie
-
czas trwania 14 min 45 sek
Przejdź do gatunku: audycja
Róża Luksemburg | Na historycznej wokandzie
Zobacz także
-
czas trwania 7 min 29 sek
Przejdź do gatunku: wypowiedź
Władysław Frasyniuk o celach opozycji w negocjacjach z władzą
Zobacz więcej materiałów w kolekcji Archiwa transformacji ‘89
-
czas trwania 9 min 58 sek
Przejdź do gatunku: reportaż
Polska Kronika Filmowa nr 21/1990
-
czas trwania 15 min 14 sek
Przejdź do gatunku: wypowiedź
Janusz Tazbir | Zapiski ze współczesności | 4/5
-
czas trwania 2 min 05 sek
Przejdź do gatunku: dokument
Beata Chmiel czyta list do opozycji
-
czas trwania 10 min 12 sek
Przejdź do gatunku: reportaż
Polska Kronika Filmowa nr 10/1992
SKOMENTUJ
Dodaj komentarz.Poniżej znajduje się wtyczka systemu komentarzy DISQUS. Została ona napisana w html5, dlatego upewnij się czy Twój czytnik ekranu go wspiera. Oficjalnie wspierane przez DISQUS czytniki to VoiceOver i NVDA.
Przemieszczając się przyciskiem tab po kolejnych polach wtyczki, w 9 kroku (po pozycji udostępnij) możnesz wpisać treść komentarza. Jeśli jesteś już zalogowany zatwierdzić wysłanie Twojego komentarza możesz w kroku 10.
Jeśli nie jesteś zalogowany do systemu DISQUS możesz to zrobić w kroku 10. Możesz również logować się poprzez konta Facebook, Twitter lub Google+ w krokach kolejno 11, 12 i 13. W celu zarejestrowania nowego konta w DISQUS podaj swoje dane, w kroku 15 imię, 16 e-mail, 17 hasło. Zatwierdzić wysłanie komentarza można w kroku 18. comments powered by Disqus