Polimorfia na 48 instrumentów smyczkowych | Krzysztof Penderecki
odtwarzaj/zatrzymaj - spacja|
przewiń w przód/przewiń w tył - strzałki prawo/lewo|
głośniej/ciszej - strzałki góra/dół|
jakość - q
Posłuchaj więcej utworów w Kolekcji specjalnej TRZEJ KOMPOZYTORZY
Opis materiału
Historia głosi, że wczesnymi awangardowymi
kompozycjami Pendereckiego, między innymi Trenem, zainteresował się pewien
krakowski lekarz kliniki psychiatrycznej. Pomysł, by pacjentom odtwarzać
sonorystyczno-ekspresywną muzykę, a następnie rejestrować aktywność ich fal
mózgowych, zaintrygował kompozytora, który zgodził się na osobliwe wykorzystanie
nagrań swoich dzieł.
Nie wiadomo, jaki użytek z powstałych encefalogramów ostatecznie uczynił lekarz, wiemy jednak, że Krzysztof Penderecki przeniósł charakterystyczne krzywe na karty partytury Polimorfii. W postaci wznoszących się i opadających glissand „realizują” je najpierw altówki, do których w kanonie dołączają skrzypce. Montażową formę utworu, polegającą na zestawianiu i zderzaniu zróżnicowanych kolorystycznie i fakturalnie obiektów dźwiękowych, wypełniają artykulacyjne pomysły z katalogu rozszerzonych technik instrumentalnych. Efekty bywają zaskakujące – rytmy tworzone przez wysypujące się dźwięki (jak od 2’23”) mogą wydać się dziwnie znajome miłośnikom Intelligent Dance Music czy fanom gier komputerowych.
Po podwójnej kulminacji następuje odwrót ku pojedynczemu dźwiękowi, wytrzymywanemu unisono. Po chwili jednak znowu mamy do czynienia z ruchem ćwierćtonowych klasterów. Aż wreszcie, w sposób zupełnie niespodziewany, po pauzie generalnej, nastaje ów niesławny, „dysonansowy” akord C-dur. Niesławny, gdyż ściągnął na Pendereckiego prawdopodobnie więcej krytyki aniżeli całe tonalne ciągi z II Symfonii. Akord ten nie stanowi punktu dojścia narracji, nie ulega rozpadowi; następuje – i urywa się, tak jak kilka sekund przed nim znika ściana dźwięku. Penderecki określił go epitetem „katarktyczny”, twierdząc zarazem, że to od niego zaczął pisać; przez krytyków poczytywany bywał jednak jako żart.
Zespół wydobywa z siebie owo C-dur z trudem, jakby – po niespełna pięciu minutach trwania utworu – odzwyczajony od konwencjonalnych pociągnięć smyczkiem. Pianohooligan w swojej reinterpretacji, zamiast huknąć w niewzruszoną manipulacjami wewnątrz instrumentu klawiaturę, doskonale naśladuje ten efekt.
Polimorfia stała się ulubioną muzyką choreografów i – wobec niezrealizowanego zamówienia Teatru Bolszoj na balet na podstawie Mistrza i Małgorzaty – pozostaje najczęściej tańczonym dziełem Pendereckiego.
Konteksty
Po polskim prawykonaniu utworu na Warszawskiej Jesieni 1963 roku Tadeusz Kaczyński podkreślał logiczną konstrukcję dzieła i jego swoistą, „filozoficzną” wymowę.
Nie wiadomo, jaki użytek z powstałych encefalogramów ostatecznie uczynił lekarz, wiemy jednak, że Krzysztof Penderecki przeniósł charakterystyczne krzywe na karty partytury Polimorfii. W postaci wznoszących się i opadających glissand „realizują” je najpierw altówki, do których w kanonie dołączają skrzypce. Montażową formę utworu, polegającą na zestawianiu i zderzaniu zróżnicowanych kolorystycznie i fakturalnie obiektów dźwiękowych, wypełniają artykulacyjne pomysły z katalogu rozszerzonych technik instrumentalnych. Efekty bywają zaskakujące – rytmy tworzone przez wysypujące się dźwięki (jak od 2’23”) mogą wydać się dziwnie znajome miłośnikom Intelligent Dance Music czy fanom gier komputerowych.
Po podwójnej kulminacji następuje odwrót ku pojedynczemu dźwiękowi, wytrzymywanemu unisono. Po chwili jednak znowu mamy do czynienia z ruchem ćwierćtonowych klasterów. Aż wreszcie, w sposób zupełnie niespodziewany, po pauzie generalnej, nastaje ów niesławny, „dysonansowy” akord C-dur. Niesławny, gdyż ściągnął na Pendereckiego prawdopodobnie więcej krytyki aniżeli całe tonalne ciągi z II Symfonii. Akord ten nie stanowi punktu dojścia narracji, nie ulega rozpadowi; następuje – i urywa się, tak jak kilka sekund przed nim znika ściana dźwięku. Penderecki określił go epitetem „katarktyczny”, twierdząc zarazem, że to od niego zaczął pisać; przez krytyków poczytywany bywał jednak jako żart.
Zespół wydobywa z siebie owo C-dur z trudem, jakby – po niespełna pięciu minutach trwania utworu – odzwyczajony od konwencjonalnych pociągnięć smyczkiem. Pianohooligan w swojej reinterpretacji, zamiast huknąć w niewzruszoną manipulacjami wewnątrz instrumentu klawiaturę, doskonale naśladuje ten efekt.
Polimorfia stała się ulubioną muzyką choreografów i – wobec niezrealizowanego zamówienia Teatru Bolszoj na balet na podstawie Mistrza i Małgorzaty – pozostaje najczęściej tańczonym dziełem Pendereckiego.
Konteksty
Po polskim prawykonaniu utworu na Warszawskiej Jesieni 1963 roku Tadeusz Kaczyński podkreślał logiczną konstrukcję dzieła i jego swoistą, „filozoficzną” wymowę.
Pianhooligan (Piotr Orzechowski), opowiadając Krzysztofowi Komarnickiemu o swej współpracy z kompozytorem podczas realizacji płyty Experiment: Penderecki, zwrócił zaś szczególną uwagę na kwestię przeniesienia właściwych Polimorfii zabiegów kompozytorskich na fakturę fortepianową.
fot. Marek Suchecki
Powiązane materiały
Powiązane materiały
-
czas trwania 6 min 18 sek
Przejdź do gatunku: utwór muzyczny
Tren – Ofiarom Hiroszimy na 52 instrumenty smyczkowe | Krzysztof Penderecki
Posłuchaj więcej utworów w Kolekcji specjalnej TRZEJ KOMPOZYTORZY
-
czas trwania 8 min 33 sek
Przejdź do gatunku: utwór muzyczny
Kanon na orkiestrę smyczkową i taśmę | Krzysztof Penderecki
-
czas trwania 6 min 39 sek
Przejdź do gatunku: utwór muzyczny
Anaklasis na orkiestrę smyczkową i 6 grup perkusyjnych | Krzysztof Penderecki
Zobacz także
-
czas trwania 8 min 42 sek
Przejdź do gatunku: utwór muzyczny
Przygrywka i kolęda na 4 oboje i orkiestrę smyczkową (dyr. Alexander Liebreich) | Wojciech Kilar
Posłuchaj więcej utworów w Kolekcji specjalnej WOJCIECH KILAR
-
czas trwania 2 min 55 sek
Przejdź do gatunku: utwór muzyczny
Temat z filmu „Zazdrość i medycyna” | Wojciech Kilar
-
czas trwania 6 min 17 sek
Przejdź do gatunku: utwór muzyczny
Nuper rosarum flores | Guillaume Dufay
-
czas trwania 10 min 51 sek
Przejdź do gatunku: utwór muzyczny
Kwintet na instrumenty dęte drewniane | Andrzej Panufnik
-
czas trwania 17 min 38 sek
Przejdź do gatunku: utwór muzyczny
Harmonia. Poemat na orkiestrę kameralną (dyr. Andrzej Panufnik) | Andrzej Panufnik
SKOMENTUJ
Dodaj komentarz.Poniżej znajduje się wtyczka systemu komentarzy DISQUS. Została ona napisana w html5, dlatego upewnij się czy Twój czytnik ekranu go wspiera. Oficjalnie wspierane przez DISQUS czytniki to VoiceOver i NVDA.
Przemieszczając się przyciskiem tab po kolejnych polach wtyczki, w 9 kroku (po pozycji udostępnij) możnesz wpisać treść komentarza. Jeśli jesteś już zalogowany zatwierdzić wysłanie Twojego komentarza możesz w kroku 10.
Jeśli nie jesteś zalogowany do systemu DISQUS możesz to zrobić w kroku 10. Możesz również logować się poprzez konta Facebook, Twitter lub Google+ w krokach kolejno 11, 12 i 13. W celu zarejestrowania nowego konta w DISQUS podaj swoje dane, w kroku 15 imię, 16 e-mail, 17 hasło. Zatwierdzić wysłanie komentarza można w kroku 18. comments powered by Disqus